Προτού διαβάσετε αυτό το κείμενο, να ξεκαθαρίσουμε πως η λέξη «λάθος» σε καμία περίπτωση δεν χρησιμοποιείται για να κατακρίνει ή να καταδείξει μια καταστροφική αστοχία εκ μέρους των γονιών. «Πιο εύκολα λέγεται, παρά γίνεται να είσαι ο ιδανικός γονιός. Δεν υπάρχουν τέτοιες συνταγές. Επιπλέον, τα δεδομένα αλλάζουν ταχύτατα. Αυτό που σήμερα θεωρείται σημαντικό, πρέπον ή κατάλληλο θα είναι διαφορετικό μέσα σε λίγα χρόνια, ξεπερασμένο», μας είπε ο Διονύσης Σακκάς, ψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Συστημικής Θεραπείας Οικογένειας, Ομάδας και Ατόμου, σχολιάζοντας ορισμένα συνηθισμένα «λάθη» των οικογενειών.

Λυσάρι καλού γονέα δεν υπάρχει. Ακόμη κι αν στις μέρες μας κυκλοφορούν πολλά βιβλία καθοδήγησης, η θεωρία είναι πάντα διαφορετική από την πράξη. Η κάθε οικογένεια έχει τη δική της δυναμική, που καθορίζεται από τις σχέσεις των μελών της και την προσωπική ιστορία του καθενός. Είναι ανέφικτο να μπούμε όλοι σε μια νόρμα.

Στην αληθινή ζωή, παραλείψεις γίνονται. Κάθε γενιά κάνει τις δικές της. Οι άνθρωποι ανέκαθεν μεγάλωναν παιδιά ανάλογα με τα δεδομένα της εποχής και τον χαρακτήρα τους. Το καλό με τη δική μας εποχή είναι ότι έχουμε αρκετή πληροφορία για να μπορούμε να παίρνουμε τις αποστάσεις μας και να παρατηρούμε τις συνήθειές μας (μερικές φορές, μάλιστα, ίσως περισσότερη από όση χρειαζόμαστε). Αυτό μας βοηθάει να τις εξηγούμε και να τις αλλάζουμε, αν θέλουμε να γινόμαστε καλύτεροι. Και αυτός ακριβώς είναι ο σκοπός του άρθρου.

Το «λάθος» των γονιών μας: Η ζωή που δεν έζησαν

Από τη στιγμή που η αστική οικογένεια εξασφάλισε τα προς το ζην και απέκτησε πρόσβαση στη μόρφωση, ξεπέρασε το «κάνουμε οικογένεια γιατί αυτός είναι ο προορισμός του ανθρώπου» και οι προτεραιότητες άλλαξαν. Οι γονείς είναι πλέον συνειδητοποιημένοι. Κάνουν οικογένεια επειδή η οικογένεια τους εξελίσσει ως ανθρώπους. Επειδή μέσω αυτής θέλουν να δώσουν ένα καλύτερο μέλλον στα παιδιά τους. Και κάπου εδώ το καλύτερο μέλλον των παιδιών… ταυτίστηκε με τη ζωή που δεν έζησαν οι γονείς.

«Οι γονείς παλιότερα ήθελαν να εκπληρώσει το παιδί τις δικές τους ανεκπλήρωτες προσδοκίες, τα δικά τους απωθημένα», σχολιάζει η Βασιλική Παππά, συμβουλευτική ψυχολόγος, επιστημονική υπεύθυνη του Πανελληνίου Συνδέσμου Σχολών Γονέων. Η μαμά στέλνει το κορίτσι της στο μπαλέτο επειδή η ίδια δεν μπόρεσε να κάνει στην παιδική της ηλικία. Τα παιδιά πρέπει να σπουδάσουν επειδή οι γονείς δεν τα κατάφεραν. Να μην γίνουν υπάλληλοι όπως εκείνοι, αλλά δικηγόροι, γιατροί, καθηγητές, επιστήμονες. Το παιδί γίνεται εδώ το μέσο για να εκπληρώσει ο γονιός το δικό του όνειρο.

ΕΙΝΑΙ ΩΡΑΙΟ ΝΑ ΜΗΝ ΕΠΑΝΑΛΑΜΒΑΝΕΙΣ ΤΑ ΛΑΘΗ ΤΩΝ ΓΟΝΙΩΝ ΣΟΥ, ΚΑΘΕ ΓΕΝΙΑ ΤΟ ΞΕΡΕΙ ΑΥΤΟ. ΕΙΝΑΙ ΟΜΩΣ ΕΞΙΣΟΥ ΩΡΑΙΟ ΝΑ ΖΕΙΣ ΤΗ ΔΙΚΗ ΣΟΥ ΖΩΗ, ΟΧΙ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΣΟΥ.

Το δικό μας «λάθος»: Η ζωή που δεν ζούμε

Στην εποχή μας, η οικογένεια είναι παιδοκεντρική. Παντρευόμαστε για να κάνουμε παιδιά. Και θέλουμε να κάνουμε παιδιά, αφού πρώτα έχουμε φτιάξει ένα πλάνο ζωής που περιλαμβάνει σπουδές και καριέρα. Σε αυτή την οικογένεια, το παιδί έχει μετατραπεί σε αντικείμενο λατρείας που συγκεντρώνει πάνω του όλες τις εξουσίες, επισημαίνει ο Γάλλος παιδίατρος, ψυχαναλυτής και συγγραφέας Aldo Naouri, στο βιβλίο του Εκπαιδεύοντας τα παιδιά. Όρια στην παιδική παντοδυναμία (εκδ. Κέλευθος).

Αποτέλεσμα είναι ότι σήμερα ο γονιός θέλει για το παιδί του το καλύτερο. Και τα θέλει όλα. «Το μεγάλωμα ενός παιδιού αποτελεί ένα ιδιαιτέρως φιλόδοξο project, που χαρακτηρίζεται από τελειοθηρία και έλλειψη μέτρου: Όχι μόνο να είναι ο γονιός τέλειος στο ρόλο του, αλλά να παρέχει τα πάντα σε ένα παιδί που μπορεί τα πάντα. Μήπως όλη αυτή η τάση κρύβει έναν υπέρμετρο ναρκισσισμό εκ μέρους των γονιών;» αναρωτιέται η κ. Παππά. Και μόνο την παιδική μόδα σε ρούχα και αξεσουάρ να παρατηρήσει κανείς, θα εισπράξει αυτό τον ναρκισσισμό. Πόσες φορές δεν ντύσαμε τα αγόρια σαν τους μπαμπάδες τους και τα κορίτσια ως «mini me» εκδοχές μας;

Μήπως τώρα που αποδείξαμε πόσο καλά τα καταφέραμε με τις σπουδές και τη δουλειά μας, θέλουμε να κάνουμε το ίδιο και στην αρένα της γονεϊκότητας; Μήπως απλώς μάθαμε να είμαστε ανταγωνιστικοί και επαναλαμβάνουμε το ίδιο μοντέλο στις οικογένειές μας; Μοιάζει σαν ο σύγχρονος γονέας να θέλει να αποδείξει στον εαυτό του, τον/τη σύντροφό του, τους συγγενείς και τους άλλους γονείς πόσο καλά μπορεί να τα καταφέρει σε όλα. Το αποτέλεσμα είναι να παγιδεύεται σε αυτόν τον ρόλο και να παραμελεί τον εαυτό του, τις ανάγκες του, την ίδια του τη σχέση. Κάνοντας τα πάντα για το παιδί του, ξεχνάει να ζήσει ο ίδιος τη ζωή του.

Επιλέγοντας ζωή

Οι γονείς μας έχουν κάνει αρκετά λάθη. Δεν έφταιγαν. Δεν ήξεραν τίποτα σε σχέση με αυτά που γνωρίζουμε εμείς σήμερα. Κάποτε κάπνιζαν δίπλα μας, ενώ σήμερα κάτι τέτοιο είναι αδιανόητο. Εμείς, πάλι, ξέροντας πολλά, είμαστε τόσο προσεκτικοί που φτάνουμε στο άλλο άκρο.

Είναι ωραίο να μην επαναλαμβάνεις τα λάθη των γονιών σου – κάθε γενιά το ξέρει αυτό. Είναι όμως εξίσου ωραίο να ζεις τη δική σου ζωή. Με τις καλές και τις κακές της στιγμές. Με τις επιτυχίες και τα λάθη της. Αξίζει να είναι η δική σου. Ούτε των γονιών σου. Ούτε των παιδιών σου.